top of page
Yazarın fotoğrafıRâna Babaç
17 Oca 2021

COVID19 Sonrası "Kötü Koku" Alanlar İçin Yazıyorum



Herkese merhaba,


"COVID Sonrası Kaybettiğim Koku Duyumu Uçucu Yağlarla Nasıl Geri Kazandım" yazımdan sonra gördüm ki çok sayıda insan da kokuları farklı ve daha da zoru "kötü alma" durumu içerisinde bulmuş kendisini.


Ben doktor değilim. Bir önceki yazımda da tamamen kendi tecrübemi paylaşmıştım. Fakat bu tecrübeden ne kadar çok insanın faydalandığını görünce, bu hafta sonu da kötü koku ile ilgili sizleri bilgilendirecek neler bulabilirim diye bir veri tabanı araştırması yaptım.


Öncelikle en temelden başlamak gerekirse, yaşadığınız durum "Dysosmia" olarak tanımlanıyor. Yani koku algı değişimi (alteration) ve/ya tahrifatı (distortion).


Niteliksel bir değişim olarak, niceliksel değişimlerden (yani koku duyusunun tamamen kaybolması, azalması vb.) biraz farklı...


Dysosmia teknik olarak iki şekilde gelişebiliyor;

  1. Parosmia - bu durumda havadaki koku molekülleri hatırladığınızdan farklı kokuyor

  2. Phantosmia - bu durumda ise bulunduğunuz ortamda hiç bir koku molekülü yokken, siz olmayan "hayalet" kokuları alıyorsunuz

Dysosmia türleri arasında dünyada en sık rastlanan ise, COVID19 sonrası bana yazan onlarca kişinin de şikayet ettiği parosmia durumu, koku moleküllerinin hatırladığımızdan farklı kokması.


Kısaca "Her şey burnuma kötü/başka/değişik kokuyor" diyorsanız rahatsızlığınız parosmia.


Peki tam olarak ne neden oluyor bu duruma?


Bu yazıyı okuyorsanız sizin için bu sorunun cevabı COVID19 virüsü. Fakat tabi COVID19 öncesinde de bu rahatsızlık vardı ve tıp dünyasının da bu rahatsızlığın kaynağı ile ilgili "bir teorisi".


Bu "teori" aşağıdaki durumları dysosmia nedenleri arasında listeliyor:


Kafa travmaları

Beyin dokusunda bozulmalar

Tümörler

Epilepsi

Zehirli kimyasallara maruz kalma durumları

Sinir hastalıkları

Burun ameliyatları vb.


Kısaca, burunla uzaktan yakından ilişkili olabilecek her şey dysosmia nedeni olabilir diyorlar.


Artık bunları bildiğinize söre, size 2020'de yayınlanan bilimsel bir makalenin dysosmia ile COVID19 arasındaki ilişkiyi değerlendirirken sorduğu ilginç bir sorudan bahsetmek istiyorum. Bu sorunun altını özellikle çiziyorum, ki siz de kendinize sorun. Ve eğer cevabı ile ilgili en ufak bir şüpheniz varsa, bugün evde kullandığınız kimyasallarla olan ilişkinizi hemen değiştirin.


Makalenin yazarları - dysosmia ile zehirli kimyasallara maruz kalma arasındaki bağlantı klinik olarak kanıtlanmış olduğu için - COVID19 sonrası gelişen dysosmia'nın insanların kullandıkları dezenfektanlardan mı, yoksa COVID19 virüsünün koku soğancığı üzerinden merkezi sinir sistemini penetre ederken verdiği zarardan mı kaynaklandığı bilemiyoruz demişler. Ve bu konuda bilim insanları araştırma yapmaya çağarmışlar.


Uzun lafın kısası tıp dünyası dysosmia'yı teknik olarak "idiopathic" - spontane olarak bazı insanlarda görünen, aynı durumdaki bazı insanlarda görünmeyen - bir rahatsızlık olarak tanımlıyor yani nedenini ve çalışma mekanizmasını tam olarak bilemiyor.


Nedeni ve çalışma mekanizmasını tam olarak bilinmediği için de bu duruma tam olarak bir tedavi geliştirilebilmiş değil maalesef.


Bugüne kadar bazı solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan durumlarda burun damlaları; parkinson veya epilepsi gibi sinir sistemi kaynaklı durumlarda ise sinir ilaçları kullanılmış. Beyin tümörü, travma ve benzeri durumlarla beraber "kötü koku alma" halinin hayat kalitesini çok ciddi ve sağlıksız sonuçlar doğuracak şekilde etkilediği vakalarda (aşırı kilo verme, depresyon vb.) ise koku epitelindeki tüm ipliksi reseptörlerin alındığı ve koku alma duyusunun potansiyel olarak tamamen kaybedilebildiği müdehaleler var.


Ağırlıklı vakada rastgele ortaya çıktığı gibi "kendi kendine" yok olduğu kayıtlara geçmiş


Belki şimdi diyorsunuz ki "Kendi kendine geçecekse, ne kadar zaman da geçer? ... ay oldu." Bu maalesef kimsenin cevap verebileceği bir soru değil.


Benim koku kaybı örneğimi düşünün. 12 Mart 2020 tarihinde koku duyumu kaybettim, Eylül başında bütün kokuları alabiliyordum. Bu tarihten sonra da kokuları alma gücüm yine aylar içerisinde toparlanmaya, iyileşmeye devam etti. Bir diğer yandan eşim benimle birlikte koku duyusunu kaybetti, 3 gün sonra hepsini geri kazandı. Yani kişiden kişiye değişiyor.


Belki 1-2 ay size uzun geldi ama kendi örneğimden 7-8 aya kadar yolunuz olabileceğini unutmayın. Tabi daha uzun da sürebilir. COVID19 öncesi istatistikler dysosmia şikayetlerinin 3 ayda da yok olabileceğini söylediği gibi, yıllarca süren vakalara da işaret ediyor (ör. beyin tümöründen kaynaklı dysosmia şikayetlerinde)


Ve bununla beraber umutsuzluğa da kapılmayın. Özellikle iyileşme trendine girdiyseniz, yani bazı kokuları almaya başladıysanız ve/ya bazı kokular düzelmeye başladıysa - gönlünüzü ferah tutun.


Önceki yazımda anlattığım koku egzersizleri işe yarar mı? Ben faydalı olacağını düşünüyorum. Bence kesinlikle beyninize, sinir sisteminize eski bağlantıları kurması için destek olmalısınız.


Ve son olarak, tıp tarihçisi kimliğimle şunu diyebilirim ki, bir çok kadim tıp hekimi, tarihler boyunca dünya üzerinde esip gürlemiş salgınlar karşısında hep şu tavsiyeyi verir: Korkmayın.


Korkmazsanız, vücudunuz da mikroplar karşısında - her cephede verdiği savaşta - daha güçlü olur.


Bedeninizin yanında olun. Enerjisini düşürmeyin.


Ne kadar sürerse sürsün, inanın düzelecek.


Herkese geçmiş olsun.


REFERANSLAR


Bonfils, P; Avan, P; Patrick Faulcon; David Malinvaud (2005). "Distorted odorant perception analysis of a series of 56 patients with parosmia". Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 131 (2): 107–112. doi:10.1001/archotol.131.2.107. PMID15723940

Frasnelli, J (2004). "Clinical presentation of qualitative olfactory dysfunction". Eur Arch Otorhinolaryngol. 261 (7): 411–415. doi:10.1007/s00405-003-0703-y. PMID14610680.

Hummel, T., Landis, B. N., & Hüttenbrink, K. B. (2011). Smell and taste disorders. GMS current topics in otorhinolaryngology, head and neck surgery, 10, Doc04. https://doi.org/10.3205/cto000077

Keyhan, O.S. et al. (2020) Dysosmia and dysgeusia due to the 2019 Novel Coronavirus; a hypothesis that needs further investigation Maxillofac Plast Reconstr Surg. 2020 Dec; 42(1): 9. Published online 2020 Mar 30. doi: 10.1186/s40902-020-00254-7

Nordin, S; Murphy, C; Davidson, T; Quinonez, C; et al. (1996). "Prevalence and assessment of qualitative olfactory dysfunction in different age groups". Laryngoscope. 106 (6): 739–44. doi:10.1097/00005537-199606000-00014. PMID8656960.



Comments

bottom of page